De Diabetes Risicotest speelt een centrale rol in de campagne Kijk op Diabetes. De test bestaat uit zeven vragen die leiden tot een een score die antwoord geeft op de vraag’ Heb ik een verhoogd risico?’
De Diabetes Risicotest is ontwikkeld in samenwerking met VU Medisch Centrum, Universiteit Wageningen en Universitair Medisch Centrum Groningen. Op deze pagina meer achtergrondinformatie.
De Diabetes Risicotest meet of men mogelijk al diabetes heeft en daarnaast ook het risico om binnen nu en 5 jaar diabetes te krijgen. Hierna wordt toegelicht hoe de test is samengesteld en wetenschappelijk onderbouwd is. De test is besproken met, én goedgekeurd door de Diabetes Huisartsen Advies Groep (DiHag) en het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG).
Gebaseerd op de Finse test
De campagne Kijk op Diabetes richt zich op het identificeren van mensen met ongediagnosticeerde (prevalente) diabetes en groepen met een hoog risico om (incidente) diabetes te ontwikkelen. In de test worden vragen gesteld over gewicht, beweeggedrag, leeftijd en of hypertensie en diabetes in de familie voorkomen. Ook wordt er gevraagd of er al eerder sprake is geweest van een te hoge bloedsuiker. Deze parameters zijn de voorspellers voor het risico op diabetes.
Na vergelijking van diverse beschikbare diabetes risicotesten is er voor gekozen om de Finse test als uitgangspunt te gebruiken voor een Nederlandse Diabetes Risicotest. De Finse test wordt tevens internationaal als toegankelijk model gebruikt.
Toets op validiteit
Om de validiteit van de Diabetes Risicotest en de voor de Nederlandse situatie geschikte afkappunten te bepalen, is de risicoscore geanalyseerd in drie verschillende Nederlandse cohorten, te weten:
- Hoorn studie, n=2484, leeftijd bij aanvang 50-75 jaar, follow-up 6.4 jaar. Analyse van de diabetes risicotest op dit cohort is gedaan door dr. Jacqueline Dekker, VU Medisch Centrum
- Maastricht Cohort, n=3673, leeftijd bij aanvang 45-65 jaar, follow-up 2-7 jaar (subgroep uit totale cohort van ruim 8000, leeftijd 25-65 jaar). Analyse van de diabetes risicotest op dit cohort is gedaan door dr. Edith Feskens, Universiteit Wageningen
- PREVEND, n=7592, leeftijd bij aanvang 28-75 jaar, follow-up 4.2 jaar. Analyse van de diabetes risicotest op dit cohort is gedaan door dr. Stephan Bakker, Universitair Medisch Centrum Groningen
Prestatie risicoscore in Nederlandse cohorten en bepaling afkappuntenNa analyse in de drie cohorten is gekozen voor de volgende afkappunten (zie voor specifieke informatie de tabel in de bijlage):
=< 6 relatief laag risico
(naar schatting 2 op de 100 mensen hebben of ontwikkelen diabetes binnen nu en 5 jaar)
7-9 licht verhoogd risico
(naar schatting 10 op de 100 mensen hebben of ontwikkelen diabetes binnen nu en 5 jaar)
=> 10 verhoogd risico
(naar schatting 20 op de 100 mensen hebben of ontwikkelen diabetes binnen nu en 5 jaar)
De afkappunten zijn vastgesteld op basis van de combinatie specificiteit, sensitiviteit, positief voorspellende waarde en op basis van een inschatting welk percentage van de doelgroep met een verhoogd risico wordt doorverwezen naar de huisarts.
Bij een score van 10 en hoger wordt het advies gegeven de huisarts te consulteren. Uit de data van het Maastricht Cohort blijkt dat ongeveer een kwart (26.7%) van de doelgroep (vanaf 45 jaar) een score van 10 en hoger zal hebben. Een aanvullende analyse van deze groep laat zien dat 1/5 van deze groep positief scoort op het gebruik van antihypertensiva. Van deze groep mag verwacht worden dat zij reeds onder controle staan bij de huisarts. De proportie nieuwe mensen die worden doorverwezen naar de huisarts, komt daarmee neer op ongeveer 20% van de doelgroep.
Validiteit van de test voor allochtone groepen
De diabetes risicotest zal in de campagne ook worden ingezet voor allochtone groepen, namelijk Turken, Marokkanen en Hindoestanen.
De validiteit van de test voor Hindoestanen en Creolen is getoetst op de Sunset data van het AMC. Uit deze analyses blijkt dat vrijwel alle Hindoestanen en Creolen van 35 jaar of ouder in de hoogste risicogroep vallen. Voor Hindoestanen en Creolen van 35 jaar en ouder geldt dan ook het advies om één keer in de drie jaar zich te laten testen bij de huisarts. Voor wat betreft de Hindoestanen is dit conform de nieuwe richtlijnen van het NHG.
Voor de Turken en Marokkanen zijn analyses uitgevoerd op een bestand van het gezondheidsonderzoek 2004, in het kader van de Amsterdamse GezondheidsMonitor (AGM). In dit onderzoek is niet-nuchter glucose in combinatie met geglycoliseerd hemoglobine vastgesteld. Uit de data is een deel van de score op de diabetes risicotest te berekenen. Of er bij de respondenten sprake is van familiaire diabetes en/of er ooit een verhoogde glucosespiegel is vastgesteld, is niet meegenomen in het onderzoek. Deze onderdelen van de score kunnen dan ook niet worden bepaald.
Uit de analyses blijkt dat Turken en Marokkanen weliswaar een vergelijkbare score op de diabetes risicotest hebben (met uitzondering van de bovengenoemde twee punten) als Nederlanders, maar dat de prevalentie van diabetes onder deze groepen aanzienlijk hoger ligt. Ook scoren Turken en Marokkanen slechter op de onderdelen BMI en bewegen dan Nederlanders. Nederlanders gebruiken daarentegen vaker bloeddrukverlagende medicijnen wat weer negatief bijdraagt aan hun score.
Duidelijk is wel dat Turken en Marokkanen op de test lager scoren dan bij hun feitelijke risico, op basis van de verhoogde prevalentie, past. Daarom is besloten deze groep al bij een score van 7, 8 of 9 het advies te geven naar de huisarts te gaan om zich te laten testen op diabetes. Daarnaast is het advies toegevoegd dat het sowieso raadzaam is zich één keer per drie jaar te laten testen op diabetes.
Gebruiksvriendelijkheid voor einddoelgroepen
De diabetes risicotest is uitgebreid gepretest onder de verschillende doelgroepen van de campagne. Aan de hand van opmerkingen van de doelgroep zijn de formuleringen en de lay-out van de test aangepast. De test is als gebruiksvriendelijk beoordeeld.
Conclusie
Uit analyses op drie verschillende Nederlandse cohorten (Hoorn, Maastricht, PREVEND) en databestanden met gegevens van Hindoestanen, Creolen, Turken en Marokkanen, blijkt dat de (van origine Finse) diabetes risicotest een goede voorspeller is van prevalente en incidente diabetes. Dat geldt zowel voor de allochtone als autochtone doelgroepen.